TS. BS. Nguyễn Xuân Hậu – Ths. BS. Nguyễn Xuân Hiền

Sau phẫu thuật tuyến giáp, hoặc bệnh nhân suy giáp đôi khi sẽ cảm thấy rất lạnh mặc dù đã được ủ ấm hay mặc nhiều quần áo. Điều này thường xảy ra vào mùa lạnh, tuy nhiên cũng có thể xuất hiện ngay cả khi thời tiết ấm áp khiến bạn cảm thấy rất khó chịu. Vậy đâu là nguyên nhân?

Lạnh khó kiểm soát là một trong những điều phàn nàn thường thấy ở bệnh nhân cắt tuyến giáp toàn bộ hoặc ở bệnh nhân suy tuyến giáp, thường gặp trong viêm tuyến giáp mạn tính Hashimoto (đọc thêm: viêm tuyến giáp mạn tính). Vậy tại sao những thay đổi về nồng độ hormone tuyến giáp lại dẫn đến triệu chứng này? Chúng ta cùng tìm hiểu về

Cơ chế sinh nhiệt của cơ thể
Nguyên nhân của việc lạnh khó kiểm soát

Nội dung chính

Cơ chế sinh nhiệt của cơ thể

Có 2 con đường chính để tạo ra nhiệt trong cơ thể và hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong cả 2 con đường này

Con đường sinh nhiệt cơ bản (Obligatory thermogenesis) nhiệt này được tạo ra do quá trình đốt cháy tự nhiên của các hoạt động chuyển hoá bình thường của cơ thể ví dụ như: hoạt động bơm máu của tim, sản xuất ra các protein, hoạt động tiêu hoá thức ăn, … Giống như việc động cơ xe oto nóng lên khi hoạt động, đó là sản phẩm phụ của quá trình đốt cháy nguyên liệu.
Con đường sinh nhiệt bổ sung (Facultative thermogenesis) nhiệt này được sinh ra khi con đường nhiệt cơ bản không đủ để giữ ấm cơ thể.

Bình thường, hoạt động chuyển hoá của cơ thể đủ để duy trì nhiệt độ của bạn khoảng 37 độ C. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với môi trường lạnh hơn, cơ thể sẽ kích hoạt con đường sinh nhiệt thứ 2 và duy trì nhiệt độ ở mức ổn định. Hormon tuyến giáp tham gia vào cả 2 con đường này.

Con đường sinh nhiệt bổ sung

Nhiệt bổ sung được sinh ra do hoạt động có ý thức và không ý thức. Khi tế bào cảm thụ lạnh trên da cảm nhận được nhiệt độ thấp, tín hiệu sẽ được truyền về thần kinh trung ương để kích hoạt quá trình sinh nhiệt.

Hoạt động có ý thức để nâng cao nhiệt độ cơ thể

Mặc thêm quần áo
Đắp chăn
Sử dụng đồ uống ấm

Đồng thời, các hoạt động không ý thức cũng được kích hoạt

Mạch máu co lại để giảm mất nhiệt qua da: biểu hiện da ngón chân – tay trở nên tím hơn khi trời lạnh
Run rẩy do các cơ tăng co bóp để sinh thêm nhiệt
Tiêu thụ mỡ trong cơ thể để sinh nhiệt. Các mô mỡ nâu sẽ được tăng chuyển hoá để tạo ra nhiệt. Hoạt động này do tuyến giáp và hệ giao cảm chi phối.

Tất cả các quá trình sinh nhiệt trên đều có liên quan đến hoạt động của tuyến giáp. Do đó, nếu xuất hiện các rối loạn hormone tuyến giáp sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh nhiệt này.

Thế nào là lạnh khó kiểm soát

🔹Lạnh khó kiểm soát là cảm giác rất lạnh mặc dù bạn đã sử dụng các biện pháp hỗ trợ để nâng cao thân nhiệt của mình. Đây là dấu hiệu kinh điển của suy tuyến giáp (Xem thêm: Suy giáp)

🔹Các nguyên nhân suy tuyến giáp:

Suy tuyến giáp nguyên phát: Bản thân tuyến giáp không sản xuất đủ hormone cho cơ thể
Suy tuyến giáp thứ phát
- Sau cắt tuyến giáp toàn bộ
- Sau cắt thuỳ tuyến giáp và phần tuyến giáp còn lại không cung cấp đủ hormone cho cơ thể
- Suy trục dưới đồi, tuyến yên

Liên quan suy tuyến giáp và cảm giác lạnh

Suy giáp ảnh hưởng đến hoạt động của gần như tất cả các tế bào, cơ quan của cơ thể. Hormone tuyến giáp không đủ dẫn tới giảm hoạt động chuyển hoá cơ bản do đó giảm nhiệt cơ bản sinh ra khiến bạn cảm thấy lạnh. Khi đó, con đường sản sinh nhiệt bổ sung sẽ được kích hoạt để nâng nhiệt độ cơ thể. Hệ giao cảm kích hoạt tăng tiêu thụ mỡ trong cơ thể để sinh nhiệt. Hormon TSH tăng cao để kích thích tuyến giáp sản xuất thêm hormone nhằm tăng sinh nhiệt qua các con đường liên quan đến hormone này. Tuy nhiên, tuyến giáp lại không thể sản xuất đủ hormone Do đó, hiệu quả sinh nhiệt theo cách này giảm sút khiến bạn càng cảm thấy lạnh hơn. Do đó, việc bổ sung hormone tuyến giáp là giải pháp quan trọng để cải thiện tình trạng này.

Tuy nhiên, tại sao vẫn cảm thấy lạnh ngay cả khi bạn đã uống homron tuyến giáp bổ sung?

Theo lý thuyết, khi bạn bổ sung lượng đủ hormone tuyến giáp và TSH trở về nồng độ bình thường nghĩa là bạn đã đạt tình trạng bình giáp (sinh lý tuyến giáp bình thường). Tuy nhiên, việc bổ sung hormone tuyến giáp để các chỉ số xét nghiệm máu trong giới hạn bình thường không chỉ đơn thuần như vậy, bởi một số lý do như:

Xét nghiệm hormone tuyến giáp FT4, FT3, hay TSH bình thường chỉ phản ánh tình trạng các hormone này trong máu ở trạng thái bình thường và không phản ánh hết tình trạng hormone này ở các mô khác trong cơ thể, đặc biệt là mô mỡ sinh nhiệt. Liệu pháp bổ sung hormone tuyến giáp điều chỉnh chủ yếu nội tiết của hệ thống dưới đồi – tuyến yên – tuyến giáp, chưa thực sự phản ánh tối ưu cho tất cả các cơ quan. Do đó, mặc dù các chỉ số này ở mức bình thường, nhưng nồng độ homron này ở ngoại vi vẫn có thể thiếu và bạn vẫn cảm thấy lạnh khó kiểm soát
Nguyên nhân thứ hai liên quan đến việc vận chuyển hormone tuyến giáp vào các cơ quan sinh nhiệt. Nếu có các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận chuyển hormone tuyến giáp vào các cơ quan này, bạn cũng cảm thấy lạnh quá mức mặc dù đã được bổ sung hormone tuyến giáp.
Khi vào bên trong các cơ quan sinh nhiệt, đặc biệt mô mỡ nâu, T4 phải được chuyển đổi thành T3. T4 có thể được chuyển đổi thành T3 (bởi một enzym có tên là Deiodinase 2) và hỗ trợ sinh nhiệt hoặc được chuyển thành rT3 (bởi một enzym gọi là Deiodinase 3) không hỗ trợ sinh nhiệt. Chỉ T3 thúc đẩy quá trình sinh nhiệt. Tuy nhiên, việc chuyển T4 thành T3 hay rT3 phụ thuộc vào các cơ quan mà không phụ thuộc vào tuyến giáp. Do đó, mặc dù tuyến giáp có cung cấp đủ T4 vào máu đi nữa, vẫn có khả năng không đáp ứng được tình trạng ở mô ngoại vi.

Một số yếu tố tăng tạo rT3