CHỌC HÚT KIM NHỎ (FNA) CHẨN ĐOÁN U TUYẾN GIÁP

Chọc hút kim nhỏ (FNA) tuyến giáp là thủ thuật phổ biến, theo đó một kim nhỏ khoảng như kim tiêm được sử dụng để đưa vào khối u tuyến giáp nhằm lấy ra các tế bào trong u. Các tế bào này sau đó được soi dưới kính hiển vi bởi các nhà giải phẫu bệnh để chẩn đoán tính chất lành hay ác tính.

Bài viết này giải thích về chọc hút kim nhỏ là gì? FNA khi nào là cần thiết? FNA được thực hiện như thế nào? Và kết quả của FNA cho biết điều gì?

Ngoài áp dụng cho nhân tuyến giáp, FNA cũng có thể được sử dụng để xác định tình trạng di căn của các hạch bạch huyết.

Tóm tắt

FNA là tên viết tắt của Fine Needle Aspiration. Đây là một xét nghiệm phổ biến trong chẩn đoán nhân tuyến giáp
Mục tiêu FNA là lấy một số tế bào khỏi khối u (hoặc hạch), sau đó kiểm tra dưới kính hiển vi, để xem các tế bào có phải là ung thư hay không.
Tuy nhiên, một số trường hợp như u có kích thước quá nhỏ, hoặc quá to có thể ảnh hưởng đến kết quả FNA.

FINE NEEDLE ASPIRATION OF THE THYROID - YouTube

FNA dưới hướng dẫn siêu âm cho phép định vị chính xác kim chọc hút vào khối u hoặc hạch, do đó tăng khả năng chẩn đoán chính xác

KHI NÀO CẦN TIẾN HÀNH FNA NHÂN TUYẾN GIÁP

U tuyến giáp khá phổ biến trong cộng đồng, đặc biệt u tuyến giáp lành tính. Tỷ lệ này tăng lên sau mỗi 10 năm tuổi và đặc biệt hay gặp ở nữ giới. Tuy nhiên, không phải tất cả các u tuyến giáp đều cần phải tiến hành chọc hút FNA. Vậy ai cần phải làm chọc hút tế bào tuyến giáp?

Câu trả lời:

FNA nên được thực hiện ở bất kỳ khối u/ hạch nào mà bác sĩ nghi ngờ ung thư. Một số đặc điểm của u tuyến giáp gợi ý ung thư như sau:

U có kích thước lớn hơn 1cm, tăng kích thước nhanh
U tuyến giáp gây ra triệu chứng xâm lấn xung quanh gây nuốt khó, khó thở, nói khàn, hoặc dính da gây viêm, đau, chảy máu.
Hạch bất thường vùng cổ
Những khối u có đặc điểm siêu âm gợi ý ung thư cao như vi vôi hoá, bờ không đều, giảm âm mạnh.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ THỰC HIỆN CHỌC HÚT KIM NHỎ TUYẾN GIÁP

Quy trình thực hiện như sau

FNA thường được thực hiện tại bệnh viện hoặc phòng khám
Bác sĩ sẽ siêu âm lại để kiểm tra các nhân tuyến giáp, hoặc hạch nghi ngờ ung thư nhất
Bác sĩ sử dụng kim nhỏ và hướng kim vào vị trí cần lấy mẫu, có thể dưới hướng dẫn siêu âm hoặc không.
Sau khi kim đã nằm trong vị trí cần lấy mẫu, bác sĩ sẽ thực hiện thủ thuật để lấy được các tế bào vào trong kim này
Công việc này có thể lặp lại 2 đến 3 lần để đảm bảo rằng đã lấy được tối đa các tế bào cần thiết
Phần thu được từ kim sau đó được đặt trên một lam kính và gửi đến phòng thí nghiệm, tại đây các bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ xem xét dưới kính hiển vi để kiểm tra các tế bào là ung thư hay lành tính

Tại sao chọc tế bào lành tính lại chẩn đoán ung thư tuyến giáp sau mổ?

Tế bào học nghĩa là chỉ xem xét các tế bào dưới kính hiển vi. Một hình ảnh thú vị giống như bạn có 1 bao gạo (tương ứng là khối u tuyến giáp), bạn đưa tay vào bao gạo để lấy một số hạt gạo ra (tương ứng với chọc kim vào khối u). Do đó, bạn không thể nhìn thấy phần còn lại của bao gạo (tương tự cũng không thể nhìn thấy phần còn lại của khối u). Từ đó có thể dẫn đến sự sai khác giữa kết quả chọc hút tế bào và kết luận sau mổ.
Tế bào học tuyến giáp nên được tiến hành bởi bác sĩ giải phẫu bệnh!

Fine-Needle Aspiration Biopsy of the Thyroid Gland - Endotext - NCBI Bookshelf

FNA CÓ XÁC ĐỊNH ĐƯỢC UNG THƯ TUYẾN GIÁP HAY KHÔNG?

FNA là xét nghiệm rất đáng tin cậy trong hầu hết các trường hợp. Tuy nhiên, FNA không phải lúc nào cũng có hiệu quả, trong khoảng 10 – 20% trường hợp không thể kết luận u lành hay ác tính. Để nâng cao kết quả của FNA, cần lưu ý:

FNA nên được thực hiện ở trung tâm chuyên chẩn đoán và điều trị tuyến giáp
FNA kết hợp siêu âm giúp nâng cao tỷ lệ chẩn đoán đúng
FNA nên được thực hiện bởi các bác sĩ có kinh nghiệm
FNA nên được đọc bởi bác sĩ giải phẫu bệnh có kinh nghiệm

Ngay cả khi được thực hiện ở các trung tâm lớn, FNA vẫn có những nhược điểm như

Cần phải làm lại FNA vì mẫu bệnh phẩm không chứa đủ tế bào cần thiết.
Kết quả FNA kết luận « nghi ngờ ung thư » do đặc điểm tế bào không điển hình giữa lành hay ác tính. Trường hợp này cần phẫu thuật để chẩn đoán chính xác hơn.

NHỮNG LƯU Ý GÌ SAU KHI CHỌC HÚT TẾ BÀO KIM NHỎ?

Chảy máu sau khi FNA là rất hiếm, ngoại trừ những người bị rối loạn đông máu, có tiền sử bệnh lý về máu trước đó. Ngay cả khi điều này xảy ra, lượng máu chảy cũng rất ít và có thể xử trí bằng băng ép chặt vị trí chọc hút kim. Bệnh nhân cần lưu ý và báo với bác sĩ nếu bạn có
- (1) Tiền sử bệnh lý về máu.
- (2) Sử dụng thuốc chống đông.
- (3) Bầm tím vùng cổ sau chọc tế bào.
- (4) Vùng cổ tăng kích thước nhanh sau chọc tế bào.
Nhiễm trùng sau chọc hút tế bào kim nhỏ. Biến chứng này rất hiếm gặp. Bệnh nhân có thể có biểu hiện sưng, nóng, đỏ đau vùng cổ, sốt. Các triệu chứng này xuất hiện sau khi chọc tế bào. Cần thăm khám bởi các bác sĩ ngay khi có các triệu chứng kể trên

KẾT QUẢ CHỌC HÚT TẾ BÀO KIM NHỎ NHƯ NÀO?

Phân loại Bethesda 2017
Phân loại	Đặc điểm	Khả năng ác tính (%)
I	Bệnh phẩm chưa đủ	5-10%
II	Lành tính	0-3%
III	Tế bào không điển hình hoặc tổn thương dạng nang không rõ ý nghĩa (AUS/FLUS)	10-30%
IV	Tân tạo dạng nang hoặc nghi ngờ tân tạo dạng nang (FN/SFN)	25-40%
V	Nghi ngờ ác tính	50-75%
VI	Ác tính	97-99%

FNA U TUYẾN GIÁP CÓ KẾT QUẢ BETHESDA III, IV CẦN LÀM GÌ?

Những trường hợp Betheda III, IV nghĩa là không thể chẩn đoán chính xác nhân tuyến giáp lành tính hay ác tính. Trong tình huống này, một số xét nghiệm bổ sung có thể được áp dụng như xét nghiệm đột biến gen. Nếu xuất hiện các đột biến bất thường, khả năng cao đó là nhân ung thư. Ngược lại, nếu không xuất hiện các đột biến, khả năng đó là nhân lành tính.

Tuy nhiên, trước khi làm xét nghiệm này, bạn cần cân nhắc đến (1) lợi ích về mặt kinh tế bởi đây là xét nghiệm tốn kém, song vẫn không thể trả lời chính xác tuyệt đối liệu rằng đó có phải nhân ung thư hay không?; (2) Kết quả xét nghiệm đột biến gen không làm thay đổi kế hoạch mổ

Chẳng hạn như, với những nhân tuyến giáp kích thước 3 – 4mm, ít gợi ý tính chất ung thư và xâm lấn khỏi bao giáp, bệnh nhân mong muốn điều trị theo dõi thay vì mổ. Xét nghiệm di truyền trong tình huống này không có ý nghĩa thực tế.

Hay như, nếu bệnh nhân trên 50 tuổi và có u tuyến giáp 4cm và FNA của nhân tuyến giáp là “tế bào không điển hình có ý nghĩa không xác định” (AUS) thì có thể không cần xét nghiệm di truyền vì bệnh nhân sẽ cần được phẫu thuật do phụ thuộc vào siêu âm, kích thước lớn của khối u và tuổi của bệnh nhân

CÁC XÉT NGHIỆM GEN ĐÁNH GIÁ KHỐI U TUYẾN GIÁP: Veracyte/Afirma, Asuragen VÀ Thyroseq

Có ba cách xét nghiệm di truyền cho các khối u tuyến giáp: Veracyte (Afirma), Asuragen và Thyroseq. Nhìn chung, các xét nghiệm này tương tự nhau đều đánh giá những thay đổi di truyền của các tế bào qua chọc hút tế bào kim nhỏ, từ đó tiên lượng khả năng ác tính của các nhân tuyến giáp