Trung tâm Ung Bướu – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

PGS. TS. BS. Nguyễn Xuân Hậu – Thạc sĩ. Bác sĩ nội trú. Nguyễn Xuân Hiền

Những ngày Tết, khi xôi, bánh chưng và các món từ gạo nếp trở nên phổ biến, không ít bệnh nhân sau phẫu thuật lại băn khoăn: “Liệu ăn đồ nếp có dễ gây sẹo lồi không?”. Bài viết dưới đây sẽ giúp giải đáp các thắc mắc về vấn đề này để người bệnh có thể yên tâm sử dụng thực phẩm đồ nếp trong ngày Tết.

Sẹo lồi là gì?

Sẹo lồi (keloid) là kết quả của quá trình lành vết thương bất thường với sự tăng sinh collagen vượt mức so với nhu cầu phục hồi bình thường. Các yếu tố góp phần vào sự hình thành sẹo lồi bao gồm

1. Cơ địa
2. Di truyền
3. Mức độ phẫu thuật
4. Tình trạng viêm nhiễm sau phẫu thuật
5. Tác động của các yếu tố nội tiết và môi trường.

Về cơ chế bệnh sinh, trong quá trình lành vết thương, các yếu tố tăng trưởng như transforming growth factor‑β (TGF‑β) và insulin‑like growth factor‑1 (IGF‑1) đóng vai trò chủ chốt trong việc điều hòa tổng hợp collagen. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự điều hòa không cân bằng của các yếu tố này có thể dẫn đến tăng sinh collagen bất thường, góp phần hình thành sẹo lồi. Bên cạnh đó, theo quan niệm dân gian, nhiều người cho rằng một số thực phẩm như gạo nếp – với tính “nóng” và đặc tính dẻo – có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm và gây ra sẹo lồi. Tuy nhiên, từ góc nhìn khoa học hiện nay, mối liên hệ trực tiếp giữa tiêu thụ gạo nếp và hình thành sẹo lồi vẫn chưa được khẳng định rõ ràng qua các nghiên cứu lâm sàng kiểm chứng.

Đặc điểm dinh dưỡng của gạo nếp và tác động lên quá trình lành vết thương

Gạo nếp chứa hàm lượng tinh bột chủ yếu là amylopectin, cho nên sau khi nấu, nó có độ dẻo cao và chỉ số glycemic tương đối lớn. Một số nhà nghiên cứu đã cho rằng các thực phẩm có chỉ số glycemic cao có thể gây ra tăng đột biến nồng độ glucose trong máu, góp phần kích thích các phản ứng viêm và làm chậm quá trình lành vết thương. Tuy nhiên, cần khẳng định rằng cho đến nay chưa có nghiên cứu lâm sàng uy tín nào chứng minh một mối liên hệ trực tiếp giữa tiêu thụ gạo nếp và nguy cơ hình thành sẹo lồi.

Mặc dù vậy trong cộng đồng, có nhiều quan niệm cho rằng việc ăn các món làm từ gạo nếp như xôi, bánh chưng khi có vết thương hở hoặc sau phẫu thuật sẽ “làm nóng” cơ thể, kéo dài quá trình hồi phục và tạo điều kiện cho sự hình thành sẹo lồi. Quan niệm này xuất phát từ kinh nghiệm dân gian và một số quan điểm y học cổ truyền.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia y tế hiện đại, mặc dù chế độ ăn có thể ảnh hưởng đến quá trình lành vết thương thông qua việc điều hòa các phản ứng viêm và mức đường huyết, nhưng các yếu tố di truyền, cơ địa và điều trị y khoa (ví dụ như kỹ thuật phẫu thuật, chăm sóc vết thương) mới là những nhân tố chủ chốt quyết định sự hình thành sẹo lồi.

Khuyến cáo cho bệnh nhân

Dù quan niệm dân gian cho rằng nên kiêng các món ăn từ gạo nếp khi có vết thương hở, nhưng theo các nghiên cứu hiện có, việc hình thành sẹo lồi chủ yếu phụ thuộc vào các yếu tố nội tại của cơ thể và quy trình chăm sóc vết thương. Do đó, các bệnh nhân nên:

• Tuân thủ quy trình chăm sóc vết thương: Tuân thủ đúng các quy trình vệ sinh và chăm sóc vết thương theo chỉ dẫn của bác sĩ để đảm bảo quá trình lành vết thương diễn ra ổn định.
• Duy trì chế độ ăn cân bằng: Bổ sung đầy đủ vitamin (đặc biệt là vitamin C, E) và khoáng chất (như kẽm, sắt) giúp hỗ trợ quá trình sản sinh collagen lành mạnh.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia: Nếu có những lo ngại đặc biệt về chế độ ăn hoặc tình trạng sẹo, bệnh nhân nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa da liễu hay phẫu thuật để nhận được lời khuyên phù hợp.

Ảnh sẹo sau phẫu thuật tuyến giáp mổ mở tại Trung tâm Ung Bướu – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Kết luận

Mặc dù nhiều quan niệm dân gian gắn liền với việc ăn gạo nếp và nguy cơ hình thành sẹo lồi, tuy nhiên hiện nay chưa có nghiên cứu khoa học nào cho thấy một mối liên hệ trực tiếp, rõ ràng ủng hộ quan điểm này. Các yếu tố chủ yếu quyết định quá trình hình thành sẹo lồi vẫn là di truyền, phản ứng viêm và cách chăm sóc vết thương. Do đó, bệnh nhân cần duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, tập trung vào việc cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cần thiết cho quá trình lành vết thương, thay vì lo lắng quá mức về việc ăn gạo nếp.